Václav Havel, monument voor een man met een hart

Het is alweer bijna vijf jaar geleden dat Václav Havel overleed. De Tsjechen zijn hem echter allesbehalve vergeten. Waar in Tsjechië zijn naam ook valt, overal spreekt de plaatselijke bevolking met ontzettend veel warmte over deze vroegere schrijver en president. Een prachtig symbool voor de liefde die in Tsjechië nog altijd leeft voor deze bijzondere man bevindt zich in het kasteel van Litomyšl. In dit artikel neem ik je mee naar dit unieke monument voor een ‘man met een hart’.

Václav Havel, van laboratorium assistent tot dissident

Václav Havel werd in 1936 in Praag geboren in een welgesteld gezin. Tijdens het communistische bewind belemmerde zijn bourgeoisafkomst hem bij de keuze voor een vervolgopleiding. Hij ging daarom aan het werk als laboratorium assistent en later als toneeltechnicus en -schrijver. Ook leverde hij literaire bijdragen aan verschillende tijdschriften. Aan dit laatste kwam in 1968 een einde, toen de overheid hem een publicatieverbod oplegde. In reactie hierop nam Havel juist een steeds duidelijker politiek standpunt in, wat ertoe leidde dat hij in de daaropvolgende jaren meerdere malen gevangen werd gezet. In 1977 was Havel betrokken bij de oprichting van Charta 77, dat de overheid wilde wijzen op de schending van de mensenrechten in het land.

Fluwelen omwenteling

Havel speelde eveneens een cruciale rol tijdens de Fluwelen Revolutie in 1989. Het woord ‘fluwelen’ verwijst naar de manier waarop in het toenmalige Tsjecho-Slowakije het communistische regime zonder militair ingrijpen omver werd geworpen. Rond dezelfde tijd viel de Berlijnse Muur en werd in Polen een niet-communistische president verkozen. Op 29 december 1989 koos het parlement van Tsjecho-Slowakije Havel als president. Ook bij de vrije verkiezingen in 1990 werd hij aangewezen als president. Deze positie bekleedde hij tot in 2003, toen er na zijn tweede ambtstermijn als president van Tsjechië geen verlenging meer mogelijk was.

Passend symbool voor Havel

Toen Havel op 18 december 2011 overleed, maakte dat veel los onder de Tsjechische bevolking. Overal in het land zochten de mensen naar manieren om hun dankbaarheid jegens deze bijzondere leider te uiten. Zo werden op veel plekken brandende kaarsjes in de vorm van een hart neergezet: een passende vorm van herdenking voor de president die zijn correspondentie vaak ondertekende met zijn handtekening en een hart. Deze ‘hartverwarmende’ acties brachten de kunstenaars Lukáš Gavlovský en Roman Švejda op het idee om van restanten kaarsvet van kaarsen die waren gebrand voor Havel een monument te maken.

Hartverwarmende actie

In eerste instantie verzamelden zij hiervoor kaarsrestanten op het Wenceslas-plein in Praag, waar in de dagen en weken na Havel's dood meer en meer kaarsen werden gebrand. Al snel breidde hun initiatief zich echter uit en brachten mensen uit het hele land kaarsvet naar de hoofdstad. Met hulp van vele vrijwilligers ontdeden de kunstenaars de kaarsresten van hun plastic of aluminium behuizing en langzaamaan kreeg het uiteindelijke monument vorm.

Gavlovský en Švejda maakten een hartvormige mal, waarin ze kaarsvet omsmolten tot een compacte vorm van was. Deze actie herhaalden ze maar liefst 115 keer. Het uiteindelijke gedenkteken weegt met 115 van deze twintig kilo zware onderdelen in totaal zo’n 2300 kilo.

Het hartvormige monumentale kunstwerk werd aanvankelijk geplaatst bij het Nationaal Theater in Praag. Na een ‘tour’ door Tsjechië vond het in 2014 zijn definitieve bestemming in het kasteel van Litomyšl. Hier kun je het ‘Hart voor Václav Havel’ zelf bekijken (het is met zijn twee meter hoogte zelfs zo groot dat je erin kunt staan). Ook kun je er een (uiteraard hartvormig) briefje achterlaten met een persoonlijke wens of andere tekst.

Zowel tijdens mijn verblijf in Litomyšl als op andere plekken in Tsjechië sprak ik met de plaatselijke bevolking over voormalig president Havel. Steeds weer komt dan naar voren met hoeveel warmte de Tsjechen nog altijd aan deze man denken. Als er iemand een symbool van hoop en vrede was, dan is het wel Václav Havel – een man met een hart!