Familiebedrijf Rautis - Het kerstverhaal van Poniklá
Elke familie heeft een verhaal te vertellen en de familie Rautis is niet anders. Al vier generaties lang maakt de familie Rautis glas in Tsjechië. Het is een unieke erfenis die meer dan 100 jaar geschiedenis en innovatie omspant. Van een bescheiden begin in een klein dorp tot een van de grootste namen in de Europese glasindustrie, heeft de familie Rautis een speciale plaats in deze industrie verworven. Generaties van vakmanschap en toewijding hebben geleid tot het mooist denkbare glaswerk - en dat allemaal dankzij dit opmerkelijke familiebedrijf. Wie de kerstboom versiert met glasparels uit Poniklá maakt zelf deel uit van een onvergetelijk verhaal, een diepgaande traditie en uniek handwerk.
Het begint bij het Reuzengebergte, waar in de winter altijd sneeuw ligt en een populaire wintersport locatie is. Aan de voet van die enorme bergen is een klein dorpje te bezoeken waar een unieke traditie bewaard is gebleven. We zijn in Poniklá, het dorp waar de beek ergens in de grond verdwijnt en zomaar al borrelend ergens anders weer zichtbaar is. In de buurt bevindt zich nl. een ondergronds meer.
Een erfgoed om zuinig op te zijn
Hier wordt nog het ambacht van glasblazen bedreven door inwoners van het dorp. Er is een familiebedrijf dat glaskralen maakt en kerstversieringen, in allerlei vormen, soorten en kleuren. Niet alleen heeft het ambacht van het blazen van glaskralen en het samenstellen van handgemaakte (kerst)ornamenten het dorp, Poniklá, wereldberoemd gemaakt, maar ook staat het ambacht sinds 2020 ingeschreven op de Immaterieel Cultureel Erfgoedlijst van UNESCO.
Nijverheid troef in een inspirerend landschap
In Poniklá werd zo aan het einde van de 19e eeuw de eerste glaskralenblaasateliers opgericht. Van oorsprong waren de inwoners van Poniklá ambachtslieden in de weinig verdienende textielindustrie. Naarmate inwoners doorkregen dat er in de glasindustrie meer geld te verdienen viel, stapten ze over op het glasblazen. Vaak was het blazen van glasparels het levensonderhoud voor hele families. Het proces van het blazen en decoreren van ornamenten is sindsdien weinig veranderd. Er zijn nu ruim twintig ambachtslieden die de glasblazerskunst beoefenen.
Betoverende wereld van pinkelend glas
Het maken van de glaskralen is een uiterst secuur werk waarbij de hete glasbolletjes maar liefst zes maal achterelkaar moeten worden bewerkt om ze de juiste vorm te geven en de gekozen kleur. Alles is handwerk, het snijden, verzilveren en schilderen. Men maakt inmiddels al meer dan honderd jaar kerstversieringen en beschikt over maar liefst tienduizenden ontwerpen die de laatste eeuw zijn uitgevoerd. In de winkel van het familiebedrijf staan 600 soorten kerstversieringen uitgestald. Heel veel kerstbomen in de wereld vertellen inmiddels het verhaal uit Tsjechië, waar het maken van kerstballen tot de nationale glasproductie behoort.
Ben jij ook altijd bang dat een kerstbal te zwaar is voor de tak en er meteen weer uitvalt? Dat is niet het geval bij de Rautis kerstornamenten. Deze zijn namelijk gemaakt van holle kralen, waardoor ze lichtgewicht zijn voor in de boom. Natuurlijke bomen, of kunstnatuur, de ornamenten zijn voor alle opties te dragen.
Echte liefde, spionage en handelsgeest
De huidige eigenaar van het oorspronkelijke familiebedrijf vertelt bij de ontstoken gasbrander in geuren en kleuren over de geschiedenis van de glasblazerij in Poniklá. Een ambachtsman uit een andere regio die hier verliefd werd op een meisje en met haar trouwde. Hij is er maar gebleven en heeft is verder gegaan met zijn passie. Hierdoor kwam ook de glasblazerij tot leven in dit dorp. Later, ruim een eeuw geleden, richtte Stanislav Horna in Poniklá het eerste bedrijf op dat zich specialiseerde in glazen kralen. Hij leverde de grondstoffen bij de glasblazers thuis af, voorzag hen van glazen buizen en kocht hun geblazen kralen terug, die hij naar zijn centrale werkplaats vervoerde voor zilvercoating. De met zilver beklede kralen werden vervolgens geleverd aan andere thuisbewerkers en draadsnijders, die aan hem weer de gemaakte setjes kralen met schroefdraad verkochten.
Door de diversiteit in handelingen en krachten wordt veel werk in een fabriek gedaan. Thuiswerk is niet bij alle stappen mogelijk. Wij hebben de fabriek zelf bezocht. Bij het binnenstappen slaat de geur van chemicaliën je in het gezicht. Het bedekken van je neus met een wintersjaal voorkomt niet dat de tranen in je ogen springen. Met respect keken wij naar de werknemers die dag in, dag uit, handwerk verrichten. Het blazen, kleuren en slijpen van de kralen wordt namelijk met de hand gedaan.
´Soms wil een dappere bezoeker proberen zelf de glazen kralenketting te blazen. Maar dat gebeurt maar zo´n twee keer per jaar....´
Nadat Japanse spionnen de verkoopmarkt van kralen in het verre Oosten stalen, is het bedrijf zich gaan specialiseren op kerstattributen. Met geluk werden deze kerstversieringen snel populair. Niet alleen in Tsjechië, maar heel Centraal-Europa. Vandaag de dag produceert de fabriek 150 duizend kerstversieringen per jaar. Stuk voor stuk van geblazen glaskralen. De populairste zijn nog steeds de kerststerren en sneeuwvlokken.
Duizenden soorten kralen om van te dromen
Meer dan vierhonderd families verdienen hun brood met het maken van glaskralen en de productie van modesieraden in de heuvelachtige regio. Een bekwame glaskralenmaker kan tot drie en een half duizend kralen van verschillende vormen maken - van langwerpig en peervormig tot rond, zowel klein als vrij groot, van helder, gekleurd, glad en ingesprongen glas.
‘De glazen kralen leden aan een assepoestercomplex, totdat ineens het licht van kerst er op viel.’
De kralen werden vroeger gebruikt om halskettingen, broches en hoedenaalden te maken, maar ook oorbellen om volks- en theaterkostuums te versieren. Zo zijn de kralen tot op heden nog steeds in op diverse klederdrachten te vinden. Pas in de eerste helft van de 20e eeuw verschoof het grootste deel van de productie naar feestelijke ornamenten. De kerstdecoratie was het populairst in de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw maar de productie heeft tot op de dag van vandaag standgehouden en groeit weer.
Er zijn alleen al 48 tinten rood
Oorspronkelijk werden de glazen kralen geblazen van gekleurd glas, maar tegenwoordig wordt hiervoor transparant glas gebruikt. Met een luchtpomp wordt een ammoniak houdende oplossing in de glazen parelsnoeren gezogen. Vervolgens wordt zilver uit de oplossing in de holle kralen verwerkt en de kralen krijgen een dromerige zilverachtige kleur.
Niet alle kralen worden bewerkt met ammoniak om de zilverachtige kleur te krijgen. Sommigen worden direct gekleurd, zonder het gebruik van ammoniak. Deze kralen krijgen een helderdere uitstraling. De matte en glanzende kralen hebben wel een zilverachtige onderlaag. Het brede scala aan kleurwijzen maakt het mogelijk honderden verschillende kleuren te creëren.
Na het kleuren worden ze gedroogd in een oven. De kralen worden niet machinaal gekleurd, maar met de hand. Werken met de fragiele kerstversiering verdient geduld en zorg, zo vindt men. Kwaliteit en professionaliteit vormt de toekomst van de glazen kerstornamenten. Hoe meer kleuren, hoe meer lagen de schilder keer op keer op kleine de bolletjes van glas moet aanbrengen. Ten slotte worden de afzonderlijke glaskralen van de zogenaamde klauwen afgesneden. De kraal is dan gereed om aan een draad geregen te worden om verder door het leven te gaan als sierlijk ornament.Zelf je eigen glaskralen maken
Durf creatief te zijn deze feestdagen en maak uw eigen, unieke kerstornament! Neem een rondleiding en maak je klaar voor een spannende zit in het atelier. Met ervaren instructeurs bij de hand kun je iets heel bijzonders maken - plus, je betaalt alleen voor de materialen die je zelf gebruikt.
Het duurt ongeveer drie minuten voor een ambachtslied een sterornament, zoals afgebeeld op onderstaande foto, heeft gemaakt. Je mag het ook zelf proberen tijdens een workshop in de winkel. Wij hebben het geprobeerd en één ding is zeker. Drie minuten is niet haalbaar. Zelfs tien niet. De snelheid en precisie waarmee de Tsjechische werkers creëren is indrukwekkend.
Bij bezoek aan het dorp kan men een authentiek pakket kopen en thuis, of op het vakantieadres, aan de slag gaan. Maak je vakantie tot een feest, door samen met de kinderen kerstversiering te creëren. Zelfs de kleinsten kunnen helpen door na te tekenen of in te kleuren. Wil je extra uitdaging, of houd je ervan je eigen creaties te maken? Dan mag je een eigen ontwerp ontwikkelen en gebruiken.
Zo zie en ervaar je het hele productieproces. Het blazen van de kralen door de glazen buizen, het verzilveringsproces, de kleuring en uiteindelijk de creatie van een prachtig ornament. Bij familiebedrijf Rautis maak je alles mee.
Deze excursies worden in het Tsjechisch gehouden, maar er zijn voor de internationale bezoekers ondersteunende teksten in het Engels, Duits en Pools beschikbaar. Wil je een rondleiding door de fabriek? Reserveer dan vooraf op de website van Rautis een datum en een tijdslot zodat je zeker bent van deze unieke ervaring. Rautis biedt rondleidingen en workshops voor de individuele toerist, maar ook voor scholen en bedrijven. Ze ontwerpen unieke ornamenten met bedrijfslogo’s erin verwerkt, of maken op opdracht specifieke decoraties voor de kerstpakketten.
Wil je geen rondleiding door de fabriek, maar ben je wel geïnteresseerd in een handgemaakt ornament? Dan is alleen een bezoek aan de Rautis winkel ook mogelijk.
Tip: Tijd voor een korte pauze en een versnapering? Breng dan zeker een bezoek aan het gezellige dorps- winkeltje/koffie tentje Nad Vêcí
Wil je zelf het kerstverhaal Poniklá zelf ervaren? Bekijk hier al onze luxe vakantiehuizen in de regio Liberec en boek je vakantie in dit prachtige land. Ook voor een dagje niet skiën tijdens de wintersport is een bezoek aan Rautis een aanrader voor de hele familie!
Op uitnodiging van Visit Czech Republic en Regio Liberec mocht Cesky Sight een prachtige reis, in het teken van glas en kerst, door de regio Liberec en Praag maken.