De kinderen van Lidice

Twintig kilometer ten westen van Praag ligt Lidice (Liditz), een dorpje dat in de Tweede Wereldoorlog tijdens een wraakactie van de nazi’s volledig van de kaart werd geveegd. Hoewel Lidice met de grond gelijk werd gemaakt, begon in 1948 de wederopbouw. Vandaag de dag staat het herrezen dorpje symbool voor de tragedie die de Tweede Wereldoorlog was, maar ook voor hoop voor de toekomst. 

Een bezoek aan deze plek is een indrukwekkende ervaring. 

Wrede wraakactie van de nazi’s

Op 12 juni 1942 werd Lidice door de Duitse bezetters bijna helemaal platgebrand en uitgemoord. De lugubere daad diende als vergelding voor de aanslag op Reinhard Heydrich in Praag. Hij behoorde tot het Tsjechoslowaakse leger in Groot-Brittannië en kwam uit Lidice, waar zijn familie, de Horáks, destijds nog woonde. De Gestapo-eenheid uit de op acht kilometer afstand gelegen stad Kladno verdacht de familie Horák ervan iets te maken te hebben met de dood van Heydrich en doorzocht het huis van de familie. Hoewel geen bewijs van deze vermeende betrokkenheid werd aangetroffen, zetten de nazi’s hun vergeldingsactie toch in gang.

Monument Lidice, foto: Ladislav Renner, CzechTourism

Massale executie

De boerderij van de familie Horák werd het toneel van een executie waarbij de 173 mannen van Lidice werden doodgeschoten. De vrouwen en kinderen werden opgesloten in de gymzaal van de basisschool in Kladno. Drie dagen later werden de kinderen van hun moeders gescheiden. De vrouwen werden naar het concentratiekamp Ravensbrück gestuurd. De kinderen, waarvan de jongste nog maar één jaar en zes dagen oud was, werden naar Lodz in Polen getransporteerd. Na een verblijf van drie weken aldaar werden ze doorgestuurd naar het vernietigingskamp in het Poolse Chelmno. Van de in totaal 105 afgevoerde kinderen zijn er na de oorlog slechts 17 teruggevonden.

Lidice leeft voort

Het nieuws van de totale vernietiging van Lidice verspreidde zich snel over de wereld. Dit had mede te maken met het feit dat de nazi’s deze wraakactie uit propaganda-oogpunt vol trots bekend maakten (dit in tegenstelling tot andere slachtingen, die geheim werden gehouden). Waar Hitler ervan overtuigd was Lidice te hebben uitgeroeid, gebeurde het tegenovergestelde: meerdere steden en dorpen over de hele wereld hernoemden zich na de wreedheden naar Lidice. Ook pasgeboren meisjes in vele landen kregen rond die tijd meer dan eens deze naam. Zo leefde niet alleen de onmenselijke gebeurtenis, maar ook de naam van het dorpje alsnog voort. 

Tuin van vrede en vriendschap

In 1947 werd de eerste steen voor de herbouw van Lidice gelegd op driehonderd meter afstand van de oorspronkelijke locatie. Een jaar later werd begonnen met de bouw van de eerste huizen. Met hulp van vele vrijwilligers uit het land zelf en uit de rest van de wereld, ontstond zo een modern dorp met honderdvijftig huizen. De grond waarop het oorspronkelijke Lidice was gebouwd, werd in gebruik genomen als  gedenkplaats, Lidice Memorial. Hier bevinden zich het algemene graf van de mannen van Lidice, een monument en een museum. Vlakbij deze gedenkplaats is bovendien een galerie, die onder meer werken tentoonstelt die kunstenaars van over de hele wereld aan Lidice schonken. 

Tussen de gedenkplaats en het nieuwe dorpje werd de ‘Garden of Peace and Friendship’ aangelegd. Deze tuin, die in 1955 werd geopend, telt 240 rozensoorten en meer dan 24 duizend rozenstruiken en behoort hiermee tot de belangrijkste rozentuinen ter wereld.

In brons vereeuwigd

In 2012 werd op de gedenkplaats een standbeeld onthuld ter herinnering aan de kinderen uit Lidice die de dood vonden in het vernietigingskamp in Chelmno. Dit standbeeld draagt de naam ‘Het gedenkteken aan de kinderslachtoffers van de oorlog’. Kunstenares Marie Uchytilová werkte in haar atelier maar liefst twintig jaar aan deze immense sculptuur. Het bestaat uit 82 bronzen beelden van de kinderen (42 meisjes en 40 jongens) van één tot zestien jaar. Met de onthulling van het standbeeld keerden de kinderen van Lidice terug naar hun geboortegrond. De beeldengroep is een indrukwekkende en waardige nagedachtenis, niet alleen aan deze kinderen, maar aan alle kinderen die toen en nu wereldwijd het slachtoffer zijn van oorlogen en geweld. 

Kijk hier voor een kleine documentaire over Lidice.